Engelliler, 14 Haziran 2025 Cumartesi günü, üyesi olduğumuz Engellilerin Haklarına Erişim Platformu, Türkiye Körler Federasyonu, Altınokta Körler DERNEĞİ, Türkiye Görme Engelliler Derneği, Görme Özürlüler Derneği, Tüketici Hakları Derneği, Ankara Dayanışma Derneği, KESK Ankara Şubeler Platformu ve Ankara Barosu Engelli Hakları Merkezinin çağrısı ile Ankara’da buluştu.
Engelli topluluğu, saat 14.00’da, Kolej’de toplanarak Ziya Gökalp Caddesi üzerinden yürüyüş kolu oluşturdu ve eylemin yapılacağı Sakarya Meydanına geldi.
Eylemin açılış konuşmasını, Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Derneği Başkanı ve Engellilerin Hakları Platformu Sözcüsü Avukat Turhan İçli’nin yaptığı eylemde KESK Ankara Şubeler Platformu Temsilcisi Hazal Battaloğlu ve Yaşadıkça Engelli Haberleri Sitesi Kurucusu ve Engelli Hakları Aktivisti Mehmet Kızıltaş tarafından, Engelli Hakları Bildirgesi özet metni okundu.
Eylemde görme engelliler adına; Türkiye Körler Federasyonu Başkanı Avukat Hasan Tatar, engelli aileleri adına; Sendikamız SAHM-SEN Engelliler Komisyonu Başkanı Sosyal Hizmet Uzmanı Ayşe SARI, ortopedik engelliler adına; Türkiye Sakatlar Derneği Genel Başkanı Şükrü Boyraz, down sendromlular ve zihinsel engelliler adına; Bursa Down Kardeşliği Derneği Başkanı Gülay Güzel, görme engelli hukukçular adına; Görme Engelli Evrensel Hukukçular Derneği Başkanı Avukat Şerif Ali Mutlu ve otizmliler ve adına İlgi Otizm Derneği Başkanı Hülya Saygı, konuşma yaptılar.
Komisyon Başkanımız Ayşe SARI, 2025 Aile Yılı politikalarının, engellileri ve ailelerini kapsamadığını ve bu nedenle “sağlamcı” politikalar inşa edildiğini, engellilerin aile olabilmeleri için istihdam edilmeleri gerektiğini, bakım kurumlarında şiddetin arttığını, ailelerin bakım kurumlarına güveninin kalmadığını, bakım kurumlarının, içinde engelli örgütlerinin de olduğu bağımsız komisyonlarca denetlenmesi, insan onuruna yakışır bir bakım sistemi için Bakım Sigortası Yasasının çıkartılması önemine vurgu yaparken engellilerin bakım kurumlarına kapatılması değil bağımsız yaşamalarının desteklenmesi için bakım sigortasının, kişisel asistanlığı da kapsaması gerektiğine değindi. Aile Yılında, şiddetle mücadele politikalarında engelli kadınlara yer verilmediğine dikkat çeken SARI, engelli kadınlara ve kız çocuklarına yönelik şiddetin ortadan kaldırılması için politikalara ihtiyaç olduğunu ifade etti. Engelli kadınların, aile kurabilmeleri için desteklenmeleri gerektiğini ve engelli kadınların, doğum öncesi ve sonrası analık izinlerine ikişer hafta ilave edilmesini ve analık izni bitiminde 12 ay yarı zamanlı çalışma hakkı verilmesi gerektiğini vurguladı.
Görsellerde, eyleme katılanların fotoğrafları yer alıryor.
Aşağıda yer alan Engelli Hakları Bildirgesi, tüm engelliler ve aileleri adına 14 Haziran günü kamuoyunun ve siyaset kurumlarının dikkatine sunuldu.
ENGELLİ HAKLARI BİLDİRGESİ
Bizler, Türkiye nüfusunun %12'sini oluşturan on milyon dolayındaki engelli kitlesinin örgütleri olarak, Türkiye kamuoyuna ve siyaset kurumuna aşağıdaki görüşlerimizi, tespitlerimizi ve taleplerimizi bir kez daha güçlü bir sesle duyuruyoruz:
TEMEL İLKELER VE DEĞERLER
1. Birleşmiş Milletler Şartı'nda ilan edilmiş olan ve insanlık ailesinin tüm mensuplarının doğuştan sahip oldukları onuru, değeri, eşit ve devredilmez hakları; dünyada özgürlüğün, adaletin ve barışın temeli olarak kabul ediyoruz.
2. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve uluslararası insan hakları sözleşmeleri ile tanınan hak ve özgürlüklere, insanlık ailesinin ayrılmaz bir parçası olan engellilerin, herhangi bir ayrımcılığa uğramaksızın sahip olduğunu ilan ediyoruz.
3. Gelişen bir kavram olarak engellilik durumunun; sakatlığı olan kişilerin, topluma diğer bireylerle birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını engelleyen tutumlar ve çevre koşullarının etkileşiminden kaynaklandığı gerçeğinin altını çiziyoruz.
4. Engelliliğe ilişkin konuların, sürdürülebilir kalkınmayla ilgili stratejilerin ayrılmaz bir parçası olarak ele alınmasının hayati önemini vurguluyoruz.
5. Bir kişinin engelli olduğu için ayrımcılığa maruz kalmasının, her bireyin doğuştan sahip olduğu insanlık onuru ve değerinin ihlali anlamına geldiğine dikkat çekiyoruz.
MEVCUT SORUNLAR VE ENDİŞELER
6. Çeşitli araç ve yükümlülüklerin varlığına rağmen engelli kişilerin topluma eşit bireyler olarak katılmalarının önündeki engellerin, halen devam ettiği ve dünyanın her yerinde, engelli bireylerin, insan hakları ihlallerine maruz kaldıkları gerçeği, vicdanlarımızı derinden yaralıyor.
7. Engellilerin toplumun refahına ve çeşitliliğine yaptıkları ve yapabilecekleri değerli katkıları takdir ediyoruz. Engellilerin, insan haklarını ve temel özgürlüklerini, tam kullanmaya ve topluma tam katılmaya teşvik edilmesinin onların toplumsal aidiyetlerini güçlendireceğine, toplumun insani, sosyal ve ekonomik yönden kalkınmasına ve yoksulluğun azalmasına önemli katkılarda bulunacağına yürekten inanıyoruz.
8. Kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dâhil olmak üzere, engellilerin bireysel özerkliklerinin ve bağımsızlıklarının vazgeçilmez önemine vurgu yapıyoruz.
9. Engellilerin, kendilerini doğrudan ilgilendiren politika ve programlarla ilgili karar alma süreçlerine, etkin olarak katılımlarının, demokratik bir gereklilik olduğuna dikkat çekiyoruz.
"Bizim hakkımızda bizsiz karar alınamaz!"
ÖZEL GRUPLAR VE ÇOKLU AYRIMCILIK
10. Engelli kadınların ve kız çocuklarının, hem ev içinde hem de ev dışında şiddete, istismara, ihmale ve kötü muameleye karşı daha büyük risk altında oldukları gerçeğinden endişe duyuyoruz. Bu tür uygulamalara, kararlılıkla karşı çıkıyoruz. Engelli kadınlar ve kız çocukları, sadece şiddetin değil, ataerkinin ve bakım rejiminin de doğrudan hedefidir. Kadın emeğine dayalı ücretsiz bakım sistemi, engelli kadınları iki kez görünmez kılar; Hem bakan hem bakılan olarak. Engelli kadınlar, patriyarkal sistemin hem öznesi hem muhalifidir. Onların sesi,“korunması gereken” değil, “dönüştürücü güç” olarak duyulmalıdır.
11. Engelli çocukların, diğer çocuklarla eşit koşullar altında tüm insan haklarından ve temel özgürlüklerden, tam olarak yararlanması gerektiğini kabul ederek Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne taraf devletlerin üstlendiği yükümlülükleri hatırlatıyoruz. Engelli çocuklarla ilgili tüm eylemlerde, “çocuğun üstün yararının gözetilmesi” ilkesinin, vaz geçilemez olduğuna vurgu yapıyoruz.
12. Engellilerin insan haklarından tam yararlanmasını teşvik eden çabalara toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinin mutlaka dâhil edilmesi gerektiğini savunuyoruz.
13. Engellilerin büyük çoğunluğunun, yoksulluk koşullarında yaşadığının altını çizerek, yoksulluğun, engelliler üzerindeki yıkıcı etkisine dikkat çekiyoruz. Yoksulluk ve engellilik sarmalı, hayatlarımızı, ikiye katlanmış bir yük haline getiriyor.
ERİŞİLEBİLİRLİK VE KATILIM
14. Birleşmiş Milletler Şartı'nda yer alan amaç ve ilkelere saygı üzerine kurulu barış ve güvenlik ortamının, özellikle silahlı çatışma ve işgal koşullarında engellilerin korunması için vazgeçilmez olduğunu vurguluyoruz.
15. Fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel çevreye, sağlık ve eğitim hizmetlerine, bilgiye ve iletişime erişimin, engellilerin tüm insan haklarından ve temel özgürlüklerden tam yararlanabilmesinin ön koşulu olduğuna dikkat çekiyoruz. Erişemediğimiz her kapı, hayallerimizin önüne çekilen bir duvardır.
16. Ailenin, toplumun doğal ve temel birimi olduğunu, toplum ve devlet tarafından korunması gerektiğini kabul ediyoruz. Engellilerin, tüm insan haklarından tam ve eşit ölçüde yararlanabilmesi için engellilerin ve aile bireylerinin, gerekli koruma ve desteği alması gerektiğine inanıyoruz.
TOPLUMSAL SORUMLULUK VE DEVLET YÜKÜMLÜLÜĞÜ
17. Sakat doğmayı veya sakat olmayı biz tercih etmedik. Devletin ağır ihmali ve yetersiz yaşam koşullarından bize miras kaldı. Sakatlığımız toplumsal çeşitliliğin ve insanlar arası farklılıkların basit bir ögesi iken; çevreye, bilgiye, hizmetlere, ürünlere ve programlara erişemememizin önündeki engeller, ötekileştirici ve dışlayıcı tutumlar, olumsuz değer yargıları ve ayrımcı uygulamalar bizi "engelli" hale getirdi. Bu nedenle devletin bize karşı önemli sorumlulukları ve yükümlülükleri vardır.
18. Yeni Anayasa çalışmalarında, engelli örgütlerinin görüş ve taleplerinin dikkate alınması ve süreçlere aktif katılımlarının sağlanması bir zorunluluktur.
19. "TBMM Engelli Bireylerin Toplumsal Hayata Katılmalarının Güçlendirilmesi, Karşılaştıkları Sorunların Tespit Edilmesi ve Bu Sorunlara Kalıcı Çözümler Üretilmesi Araştırma Komisyonu çalışmalarına aktif bir biçimde dahil olmak istiyoruz.
TALEPLERİMİZ VE BEKLENTİLERİMİZ
Temel Haklar ve İnsan Onuruna Saygı
20. Himaye, himmet ve sadaka değil; uluslararası belgelerin ve Anayasamızın 10. maddesinin güvence altına aldığı gibi, herkesle eşit haklara, fırsatlara ve olanaklara sahip, başı dik yurttaşlar olarak yaşamak istiyoruz. Acıma ve merhamet değil tüm insan haklarına eşit erişimi hak ediyoruz.
21. Kimsenin yardımına gereksinim duymadan yaşamını sürdüren, kendi seçimlerini yapabilen ve kendi kendine yetebilen bağımsız bireyler olmak istiyoruz.
22. Merhamet nesnesi değil, hak öznesi yurttaşlar ve toplumsal bir taraf olarak kabul edilmek istiyoruz.
23. Topluma tam katılımı ve bağımsız yaşamayı destekleyecek teknolojik ürünlere, araç ve gereçlere erişimin sağlanmasını ve bağımsız yaşama hakkının bir bileşeni olan kişisel asistanlık uygulamasını hayata geçirmek için yasal düzenleme istiyoruz.
Veri ve Planlama
24. Engellilerle ilgili verilerin, engelli örgütleri ile işbirliği yapılarak Birleşmiş Milletler Washington Engellilik İstatistikleri Grubu tarafından önerilen yöntemle ayrıştırılmış olarak toplanmasını ve düzenli aralıklarla güncellenmesini talep ediyoruz. Görünmez olmak istemiyoruz; sayılmak, bilinmek istiyoruz.
25. Engellilikle ilgili politikaların Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin ayrılmaz bir parçası olduğunu kabul ederek tüm politikaların, engellileri ve ailelerini geride bırakmadan inşa edilmesini istiyoruz.
Erişilebilirlik
26. Fiziksel çevreye, bilgiye, hizmetlere, ürünlere ve programlara erişimimizin önündeki tüm engellerin kaldırılmasını talep ediyoruz. Evrensel Tasarım ilkesi gözetilerek düzenlenen erişilebilir konutlar, sokaklar, kamu kullanım alanları, toplu taşım araçları, erişilebilir kentler ve nihayet yaşanabilir bir ülke istiyoruz. Her kaldırım, her bina, her otobüs hayata katılımımızın anahtarıdır.
27. Erişilebilirliğin izlenmesi ve denetlenmesinde etkili bir mekanizma kurulmasını; mevcut Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Komisyonlarındaki engelli örgüt temsilci sayısının artırılmasını, Komisyonların, bağımsız ve etkin işleyişi için gerekli önlemlerin alınmasını; bunun için gereken mali desteğin genel bütçeden ayrılmasını talep ediyoruz.
28. Erişilebilirlik önlemlerinin uzatılamayacağına dair Anayasa Mahkemesinin kararını hatırlatarak erişilebilirlik önlemlerini almayan kurum, kuruluş ve yerel yönetimlere, mevzuatta yer alan cezai yaptırımların uygulanmasını talep ediyoruz.
29. Eğitim ve istihdam hakkına erişimde, erişilebilirliğin yanında, makul düzenleme taleplerinin de dikkate alınmasını istiyoruz.
Sosyal Devlet Sorumluluğu
30. Sakatlık, çoğu zaman doğal afetlerin, salgın hastalıkların, kötü yaşam koşullarının, yoksulluğun, cehaletin, trafik ve iş kazalarının, terör ve savaş gibi olayların yarattığı toplumsal bir olgudur. Sorumlusu, her alanda gerekli önlemleri almayan ve yeterli kamu hizmeti sunmayan Devlettir. Bu nedenle Anayasamızın 2. maddesinde tanımlanan Sosyal Devleti, sakatlık kaynaklarının kurutulması ve kalıtsal hastalıklarla mücadele için ivedilikle harekete geçmeye, kamu hizmetlerini hızla organize etmeye davet ediyoruz
31. Engelliler ülke nüfusunun % 10’undan fazlasını oluşturduğu halde Türkiye Cumhuriyeti’nin 2025 yılı bütçesinin % 2’sinden azı engellilere ayrılmıştır. Bu adaletsizlik önlenmeli; gerek merkezi hükümetin, gerekse yerel yönetimlerin bütçeleri, engellilere duyarlı hale getirilmeli; engellilere ulusal gelirden nüfuslarıyla orantılı olarak hak ettikleri mali kaynak ayrılmalıdır.
Sağlık ve Sosyal Güvenlik
32. Her defasında yeni bir hak kaybına yol açan ve yaz-boz tahtasına dönüştürülmüş olan engelliliğin tespiti ile ilgili mevcut Yönetmeliğin yerine, Dünya Sağlık Örgütünün ICF standartlarına uygun yeni bir Sağlık Kurulu Raporları Yönetmeliği istiyoruz. Engelli haklarından yararlanmak için mevzuatımıza yerleşmiş olan %40 oranında vücut fonksiyon kaybı bulunma zorunluluğunun kaldırılmasını; her engel türünde ve derecesindeki gereksinimlerin karşılanmasının hak olarak yasal güvenceye kavuşturulmasını talep ediyoruz.
33. 2019 yılında TBMM'de kurulan Down Sendromu, Otizm ve Diğer Gelişim Bozukluklarının Yaygınlığının Tespiti ile İlgili Bireylerin ve Ailelerinin Sorunlarının Çözümü İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu ve ALS, SMA, DMD, MS Hastalıklarında ve Kesin Tedavisi Bilinmeyen Diğer Hastalıklarda Uygulanan Tedavi ve Bakım Yöntemleri ile Bu Hastalıklara Sahip Kişiler ve Yakınlarının Yaşadıkları Sorunların ve Çözümlerinin Belirlenmesi Amacıyla kurulan Meclis Araştırması Komisyonu raporları, 2021 Şubat ayında TBMM Genel Kurulunda okunmuş olmasına rağmen, hayata geçirilmemiştir. Raporlarda işaret edilen yasal düzenlemeler dâhil tüm politikaların hayata geçirilmesi için ivedilikle engelli örgütlerinin dahil edildiği özel komisyonların kurulmasını talep ediyoruz.
34. TBMM Araştırma Komisyon raporlarında yer aldığı gibi; ilaç, ortez, protez ve yardımcı araç-gereç ücretlerinin tamamının, Devlet tarafından karşılanmasını istiyoruz. Onurlu yaşamak için gerekli olan hiçbir şey lüks değildir.
35. Nadir Hastalıklar Eylem Planının, 2'ncisi yayımlanan Otizm Eylem Planının ve 2023-2025 Engelli Hakları Ulusal Eylem Planının hayata geçirilmesini bekliyoruz.
36. Nesnel, adil ve etkili bir sosyal yardım sistemi istiyoruz.
37. Engelli çocuklarına, kendileri öldükten sonra ne olacağı kaygısıyla önce çocuklarının sonra da kendilerinin hayatlarına son veren anne-babaların dramına yüreğimiz parçalanarak tanık oluyoruz. Daha önce Uşak, Antalya, Trabzon ve Bursa’da rastlanan bu acı vakaların en son örneği geçtiğimiz haftalarda Denizli’de yaşandı. Bu trajediler toplumsal vicdanımızın kanayan yarasıdır. Bu nedenle ivedilikle Bakım Sigortası Yasası'nın çıkarılmasını çoğu anne-babalardan oluşan bakıcıların, bu sigorta kapsamında sosyal güvenlik şemsiyesi altına alınmalarını ve bakım sertifikasına sahip olmaları için eğitim verilmesini talep ediyoruz ve 2012 yılında müjde olarak açıklandığı gibi, evde engelli çocuğuna bakan annelere, emeklilik hakkı verilmesini istiyoruz.
38. Bakım kurumlarında şiddet ve kötü muamelenin arttığını, hatta hayatını kaybedenleri biliyoruz. Acilen, tüm bakım kurumları, engelli örgütlerinin dahil olacağı bağımsız komisyonların denetimine açılmalıdır.
39. Gerekli önlemleri almayarak ve kamu hizmetlerini yeterli ölçüde sunmayarak sakatlığa yol açan Sosyal Devletin, her şeyden ücretsiz ve indirimli yararlandırmak yerine, tazminat anlayışı gereğince her sakatlık türünde ve derecesindeki engellilere, sakatlıktan kaynaklı ek giderlerini karşılamaya yetecek düzenli bir engelli aylığı ödemesini talep ediyoruz.
40. Engelli aylığı ve evde bakım ödeneği gibi sosyal haklara erişimde, engelli bireyin, bağımsız bir birey olarak kabul edilerek sadece kendi geliri üzerinden değerlendirilmesini istiyoruz.
İstihdam ve Çalışma Hakkı
41. Üretim ve hizmet süreçlerinde verimli ve etkin olarak yer almak istiyoruz. Çalışmak, üretmek ve ülke kalkınmasına katkıda bulunmak bizim de hakkımız. Bu bağlamda, bir meslek edinmek, bir işe sahip olmak için eğitime erişimdeki engellerin kaldırılmasını, istihdamı güç bireyler için mesleki eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerinin yaygınlaştırılarak destekli istihdam modelinin uygulanmasını ve özel sektöre teşviklerin artırılmasını talep ediyoruz.
42. Zorunlu istihdam kotasının yükseltilmesini; sözleşmeli personel sayısının da kota hesabında dikkate alınmasını; KPSS ile personel alımlarında eş zamanlı olarak EKPSS ve kura yoluyla engelli personel alımının da yapılmasını istiyoruz.
43. Lisans mezunu nitelikli engellilere ait kadro sayısının artırılmasını istiyoruz. Eğitimli engelliler, ülkenin kalkınmasına katkı sunmaya hazırdır.
44. Erken emekli olma hakkına sahip olan ve bu haktan yararlanarak 15 yılda emekli olan engellilerin, 5510 sayılı Yasa’daki fiili hizmet zammı kapsamına alınmasını; lisans mezunu memur engellilerin 3600 ek göstergeden yararlandırılmasını istiyoruz.
45. Taşeron işçilikten sürekli işçi kadrosuna geçirilen engellilere dayatılan erken emeklilik uygulamasının önlenebilmesi için 696 sayılı KHK'de değişiklik yapılmasını istiyoruz.
46. Vücut fonksiyon kaybı düşürüldüğü için emeklilikleri iptal edilen engellilerin kazanılmış haklarının korunması amacıyla yasal önlemlerin alınmasını, 2025 Ocak ayında çıkarılan Yasa ile getirilmiş olan erken emeklilikte; çalışma gücü kaybı kriteri yerine, yeniden engel oranı kriterinin getirilmesini istiyoruz.
47. Engelli ailelerinin desteklenmesi için; engelli yakını olan çalışanlara, nöbet muafiyet hakkı, günlük eğitim ve bakım izni verilmesi ve ağır engelli çocuk babaları için de erken emeklilik hakkı verilmesini istiyoruz. Bakım yükü annelerin omuzlarında olduğu kadar babaların da omuzlarındadır.
48. Yardımcı hizmetler kadrosunda olup ön lisans, lisans hatta yüksek lisans ve doktora mezunu olan engellilerin, öğrenimlerine uygun kadrolara atanmalarına ilişkin düzenleme istiyoruz.
Vergi Muafiyetleri ve Mali Haklar
49. ÖTV istisnalı araç alımında yapılan; yerlilik oranı kısıtlamasını ve yeni araç alma hakkının on yıla çıkartılmasını, engellilerin bağımsız hareketine ket vurduğu gerekçesi ile insan hakkı ihlali olarak görüyoruz. Anayasa Mahkemesinin, bu düzenlemelerin iptaline yönelik başvuruyu ivedilikle gündeme almasını bekliyoruz.
50. Engelli maaşı ve evde bakım maaşı muhtaçlık hesabında, sahip olunan ÖTV istisnalı aracın hane gelirine dahil edilmemesini; bu araçlarda tavan fiyat limitinin kaldırılmasını; engellilerin kullandıkları teknolojik ürünlerden ÖTV ve KDV alınmamasını istiyoruz. Bağımsızlığımızın araçları vergi konusu olmamalıdır.
51. Engelli kadınlar için, doğum öncesi ve sonrası analık izinlerine, ikiz gebeliklerde olduğu gibi 2'şer haftalık ek süre tanınmasını ve analık izni bitiminden sonraki 12 ay için yarı zamanlı çalışma hakkı istiyoruz.
Eğitim Hakları
52. Engelli çocukların, özgür bir topluma etkin bir şekilde katılımlarının sağlanması için kapsayıcı, bütünleştirici, nitelikli, işlevsel ve erişilebilir bir eğitim istiyoruz.
53. İlköğretim, lise ve yükseköğrenimdeki öğrencilerin; bilgisayar veya tablet gereksinimlerinin devlet tarafından ücretsiz karşılanmasını; engellilere yönelik dijital okuryazarlık eğitiminin yaygınlaştırılmasını istiyoruz.
54. Sağır toplumunun tüm haklara erişimlerini sağlamak için kamu kurumlarının tamamında yeterli sayıda işaret dili tercümanının istihdam edilmesini istiyoruz.
Adalete Erişim
55. Adalete erişimdeki engellerin kaldırılması kapsamında; engelliler tarafından açılan davaların harç ve yargılama giderlerinin Devlet tarafından ödenmesini, adliyelerin ve ceza infaz merkezlerinin erişilebilir hale getirilmesini; doğrudan/ koşulsuz adli yardım sağlanmasını, bunun için bir ödenek ayrılmasını; ceza infaz sisteminde, koğuş, görüşme alanları, okuma ve sosyal alanlar gibi engellilerin durumlarına uygun infaz olanaklarının sağlanmasını istiyoruz. Adalet herkes içindir.
Özel Gruplar
Siyasi ve Toplumsal Katılım
56. Toplumsal yaşamda, bilimde, sanatta ve siyasette etkin olarak yer almak istiyoruz. Sahnede, laboratuvarda, mecliste; her yerde varız, var olacağız.
57. Belediye meclislerinde, il genel meclislerinde ve TBMM'de engelli hakları mücadelesi içerisinden gelen temsilcilerimiz aracılığıyla hakkaniyetli oranda temsil edilmek istiyoruz. Afrika ülkelerinin birçoğunda olduğu gibi her il ve ilçe belediye meclisinde, bir kadın bir erkek engelli yer almalı; engellilerin TBMM’de temsili için Siyasi Partiler Kanunu’nda engelli kotası konulmalıdır.
Çevre ve Yaşam Hakkı
58. Temiz bir dünya, herkesin hakkıdır. Doğal afetlerden, yaşam kaynaklarının kirlenmesinden ve iklim değişikliğinden orantısız bir biçimde etkileniyoruz. Sağlıksız çevrenin, engelliliğe yol açtığı ve engellilerin yaşam şartlarını zorlaştırdığı gerçeğinin kabul edilerek engelli dostu iklim politikalarının inşa edilmesini, afet riski azaltılmasına yönelik stratejilerin, engelliliği özel olarak ele almasını, kapsayıcı erken uyarı sisteminin, afet sonrası yeniden rehabilitasyonun dahil edildiği Erişilebilir Afet Yönetimi Sistemi geliştirilmesini istiyoruz.
Ekonomik Kriz ve Yoksulluk
59. Mevcut ekonomik krizin engelliler ve ailelerinde yoksulluğu daha fazla derinleştirmesini önlemek için acil eylem planı geliştirilmesini istiyoruz.
60. Cumhurbaşkanı, 2025 yılını “Aile Yılı” olarak ilan etmiştir. Aile Yılı politikaları, engellilerin ve engelli yakını olan ailelerin gereksinimlerini dikkate alan ve onları güçlendiren politikaları içermelidir.
61. Belediyelerin, kentin üretilen konut miktarının % 20’sini sosyal konut olarak elinde bulundurmasını ve bunun % 5’ini doğrudan engellilerin kullanımına ayırmasını istiyoruz.
62. Ekonomik kriz dönemlerinde ilk vazgeçilenler ve hakları kısıtlananlar olmak istemiyoruz.
Uluslararası Yükümlülükler
63. BM Engelli Hakları Komitesinin, 9 Nisan 2019 tarihli Nihai Gözlem Raporunda yer alan tavsiyelerin yerine getirilmesini ve Kalkınma Programlarındaki hedeflere dâhil edilmesini istiyoruz.
64. “Engelli Hakları İzleme ve Değerlendirme Kurulu" yapısının engelli örgütlerinin çeşitliliği dikkate alınarak yeniden oluşturulmasını; Aralık 2021'de yayımlanan 2030 Engelsiz Vizyon Belgesinin hayata geçirilmesini ve tüm ulusal mevzuatın, engelliliğe dayalı her türlü ayrımcılık yasağını içermesi ve BM Engelli Hakları Sözleşmesi’ne uyumlu hale getirilmesi için; dâhil edildiğimiz bir çalışma başlatılmasını istiyoruz.
Kurumsal Yapılanma
65. Tüm bu hizmetlerin etkili bir biçimde yaşama geçirilmesi için yeterli bütçesi bulunan, icracı bir ENGELLİLER BAKANLIĞI kurulmasını talep ediyoruz. Artık sembolik değil, gerçek çözümler istiyoruz.

Bu Bildirge, engelli haklarının korunması ve geliştirilmesi için mücadele eden tüm örgütler adına hazırlanmış ve 14 Haziran 2025 tarihinde; kamuoyuna ve siyaset kurumlarına duyurulmuştur.